De File Hooligan

Morgen eindigt de zomervakantie in regio Noord. De afgelopen weken zag ik na het verstrijken van de vakantieperiodes in de regio’s Midden en Zuid de verkeersdrukte met sprongen toenemen. Met die toename stijgt automatisch het aantal filekilometers door enerzijds dat aanbod en dat bij een vergroot aanbod het risico op ongelukken toeneemt en daadwerkelijk plaatsvindt.

Zo ook afgelopen donderdag. In het laatste deel van een mooie rit langs Huizen, Harderwijk, Elburg, Zwolle, Steenwijk, Tuk, Urk, Lelystad en Almere stond ik 20 kilometer voor Almere ineens in een file. Ik checkte good-old teletekst en zag dat door een ongeluk tussen Almere-Muiden de vertraging 53 minuten zou bedragen. Nu is mijn tijd in de file betaalde tijd met het nadeel dat de kostprijs van mijn rit stijgt, en daarmee een lagere marge voor mijn werkgever. Voor genoeg lotgenoten in deze file is het eigen tijd. Of omdat men in vrije tijd is of omdat men onderweg is van of naar het werk.

Zelf heb ik bijna altijd op fietsbare afstand van mijn werk gewoond. De reden kun je met behulp van de economische wetenschap (proberen te ) achterhalen. Een historisch feitje is dat het woord ‘Economie’ zijn oorsprong kent in het oude Griekenland. Aristoteles beschreef het Oikonomikè, wat een samenstel was van Oikos – huis, Nomeus – bestuurder of herderen Ikè – de kunst van: de kunst van het besturen of herderen van een huis. Nu was het aandeel zelfvoorziening in die tijd fors hoger dan vandaag – immers u en ik zijn de hele dag bezig met ruilen.

Je werkt, waarmee je tijd ruilt voor geld en in de winkel ruil je geld voor de producten die je nodig hebt. Daarom kun je zeggen dat vandaag de economische wetenschap onderzoek doet naar het gebruik van schaarse hulpbronnen die alternatief gebruik hebben. Voorbeelden van schaarse hulpbronnen zijn tijd en geld. En alternatief gebruik wil dan zeggen dat als ik werk en daarmee tijd ruil voor geld, dan kan ik niet sporten in die tijd en als ik in de winkel geld ruil voor een brood, kan ik met hetzelfde geld dus geen melk meer kopen.

Daarmee bestaat er in mij grote verwondering voor het feit dat genoeg mensen iedere dag in de auto stappen en dus aansluiten in een witte of rode slang. De witte slang is voor mij de slang van voertuigen die mij op de weg tegemoet rijden en de rode slang is de rij voertuigen die voor mij rijden. In de afgelopen 7 weken is het 2x voorgekomen dat ik door weersomstandigheden de auto heb gepakt. Dus ik fiets zo om en nabij iedere werkweek 80 kilometer. 10 kilometer heen en 10 kilometer terug op iedere werkdag. Dat kost mij 2x een half uur en levert 2x een verbranding op van 266 kcal. In mijn hoofd sla ik dan 2 vliegen in 1 klap – ik hoef niet meer naar een sportvereniging, en mijn lichaamsbatterij is weer een beetje opgeladen.

De economische wetenschap zoekt voor het verklaren van het keuzegedrag vaak de toevlucht tot getallen. Zo kun je verschillende keuzes omzetten in de kosten en baten. Dat uur werken levert je een vergoeding op in geld, plezier, persoonlijke ontwikkeling en allerlei secundaire opbrengsten als bijvoorbeeld reiskosten – baten. Alleen om te kunnen werken heb je ook kosten. Werken levert een bepaald ongemak op en kost geld en tijd om er te komen. Aan u dus de vraag – heeft u voor uzelf ooit eens uitgerekend of de keuze voor de baan die je hebt en de kosten die je daarvoor moet maken eigenlijk wel positief is?

Vandaag wonen er in Nederland 17.898.472 mensen (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2021). In 2021 legde een inwoner van Nederland van 6 jaar of ouder gemiddeld 27,2 reizigerskilometer per dag af in eigen land. Daarvan is 6,1 kilometer woon-werkverkeer. (Centraal Bureau voor de Statistiek, z.d.). Met een correctie voor het aantal inwoners van 0-6 jaar zijn er dus 17,1 miljoen inwoners die iedere dag 6,1 kilometer afleggen om van en naar het werk te gaan. Dat is 104,3 miljoen kilometer per dag en daarmee 38,1 miljard kilometer per jaar.

Ruim 70 procent van de reizigerskilometers van en naar het werk werd met de auto afgelegd, meestal als bestuurder. (Centraal Bureau voor de Statistiek, z.d.) Dus ieder jaar verrijden wij met elkaar 26,7 miljard kilometers aan woon-werkverkeer. Van alle personenauto’s reed 78,5 procent op 1 januari 2023 op benzine, 10,7 procent elektrische en hybride auto’s en de rest rijdt nagenoeg diesel. (Centraal Bureau voor de Statistiek, z.d.-a). Wetenschappelijk is mijn keuze niet, alleen laat ik eens uitgaan van een auto die 1 liter brandstof of 1 kwh verbruikt voor 15 kilometer. Met elkaar jagen wij er dan 1,8 miljard energie-eenheden doorheen. Met een gewogen energieprijs van € 1,952 geven wij met elkaar € 3,5 miljard uit. Dat levert de schatkist € 610 miljoen op aan BTW en € 1,3 miljard aan accijns.

De horizon is dat per 1 januari er nog eens 21% bijkomt. Voor de overheid is investeren in alternatieven vormen van woon-werkverkeer als openbaar vervoer een kostenpost die ten koste gaat van een dikke inkomstenbron. Ik ken de verkiezingsprogramma’s nog niet dus als er een keuze is te maken dan moet u dat echt zelf doen. Dus reken nog echt eens uit of de auto echt niet kan blijven staan. Dus wat zijn bijvoorbeeld de baten als u de (elektrische) fiets neemt? Wat kost het woon-werkverkeer met de auto u aan brandstof, wegenbelasting, APK, onderhoud en verzekering? En vooral ook wat kost het u aan tijd, ergernis en stress. Wie weet, maakt u dan een andere keuze.

Uw keuze kan uiteindelijk voor mij ervoor zorgen dat het niet alleen rustiger wordt met het aantal voertuigen. Maar vooral een daling van het door mij betitelde file-hooliganisme. Het 1^e type File Hooligan is een bestuurder die constant switcht van rijbaan en daarmee onnodig je ruimtekussen inperkt met je voorganger, waardoor ik moet remmen of de cruise-control moet uitzetten. Dat betekent direct dat de kosten van mijn rit stijgen – namelijk mijn remmen slijten sneller wat leidt tot hogere onderhoudskosten en minder cruise-controle gebruiken, betekent een stijging van het brandstofverbruik. De 2^e type File Hooligan is die hooligan die de vluchtstrook gebruikt als extra rijbaan, en via af- en toeritten (vooral bij benzinestations) probeert een minuutje te stelen ten koste van de andere lotgenoten. Door het zogenaamde vlindereffect wat deze hooligan veroorzaakt, kost het mij uiteindelijk weer meer tijd om in de file te staan. Dus zonder de file-hooligan kan ik een extra baat bijschrijven, waarvoor alvast mijn hartelijk dank!

Literatuurlijst

Centraal Bureau voor de Statistiek. (z.d.). Hoeveel reisden inwoners van Nederland van en naar het werk? https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/verkeer-en-vervoer/personen/van-en-naar-werk

Centraal Bureau voor de Statistiek. (z.d.-a). Hoeveel personenauto’s zijn er in Nederland? https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/verkeer-en-vervoer/vervoermiddelen-en-infrastructuur/personenautos

Centraal Bureau voor de Statistiek. (2021, 12 september). Dashboard Bevolking. https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking