Afgelopen week feliciteerde ik een oude bekende met zijn verjaardag die ik ken uit mijn trainerstijd bij Alphense Boys. De beste man was indertijd mijn vlaggenist en ouder van een speler van mijn succesteam Alphense Boys O12 seizoen 2014-2015.
Hij reageerde met ‘of moet ik je vanaf nu barre gaander gaan noemen ‘? Ik kende het begrip niet en het blijkt een typering te zijn voor een chauffeur met allerlei spiegeltjes en kraaltjes aan en in de vrachtauto als een gekleurde binnenverlichting (bij voorkeur knalrood), ramen vol sjaaltjes, vlaggen en naamborden, buitenom toeters, lampen, michelinpoppen en een oorverdovend geluid uit (een) open knalpijp(en).
Ik ben alles behalve dat en niet eens zo zeer vanuit het aspect van bijvoorbeeld de verkeersveiligheid of je rol als visitekaartje van een bedrijf. Het past gewoon niet bij mij. Ook als zij-instromer zie en merk ik dat ik een toch die a-typische chauffeur ben. Ik hoef geen werkdagen van 15 uur, ik weet nauwelijks iets over de technische specificaties van mijn vrachtauto en ik rijd niet met mijn sokken of slippers aan.
Wat ik wel weet en wist, is dat ik geen chauffeur wil(de) zijn van levende dieren, tanktransport of allerlei afval. Net als in het gewone leven heeft iedere transportsoort dus zo zijn eigen mores, eigenaardigheden en daarmee chauffeurs. Ik zet bijvoorbeeld de cruise-control op de snelweg op geijkte snelheid van 82. En dan kan ik inmiddels bijna ‘blind’ turven door welke doelgroepen ik word ingehaald.
Allereerst het vaakst door de Pjotrs, Vladimirs, en José’s met de buitenlandse kentekens – er is wel een Europese Unie en tegelijkertijd op het veel terreinen vooral verschillen. Iedere vrachtwagen is – als het goed is begrensd – op maximaal 90 km. Verder mag je in België op de snelweg 90 en op de provinciaal 60, terwijl in ons land die maximum snelheid op beide wegen ligt bij 80. Al snel na die buitenlandse kentekens volgen de bloemrijders, de afvalrijders, de chemie en containerboys en -girls en de dierenrijders. Tegelijkertijd denk ik dan – hoe kijkt die chauffeur op dat moment naar zijn verbruik? Of gaat het die chauffeur om een tijdsbesparing? Wat is de boodschap die hij/zij vanuit de opdrachtgever/werkgever meekrijgt?
Een snelle rekensom zegt dat wanneer je 80 kilometer rijdt bij een snelheid van 90 km per uur dat je bijna 7 minuten sneller op je bestemming bent dan bij een snelheid van 80 km per uur. Neem aan voor het voorbeeld dat bij een snelheid van 80 km per uur het verbruik 1 liter brandstof is op 5 kilometer en bij 90 km 1 liter brandstof op 4,5 kilometer dan verbruik je bij die snelheid van 90 km per uur 4 liter brandstof meer. Reken je dan verder dan kost 7 minuten tijdbesparing je € 7,82 (DPG Media Privacy Gate, z.d.) extra aan brandstof terwijl je € 1,82 (Nationale Beroepengids, 2023) bespaart aan loonkosten.
Een tijdje geleden keek ik naar een video van de werkgeversorganisatie Transport en Logistiek Nederland – een zogenoemde TLN-talk nummer 15 over de uitkomsten van de CAO 2024 voor de sector. Ook vanuit mijn perceptie en bescheiden mening dat werkgevers in relatie tot Cao-onderhandelingen te fors druk uitoefenen op de rem van en nadruk leggen op de stijging van de loonkosten. In mijn vorige blog betoogde ik al dat het beroep van vrachtwagenchauffeur vanuit mens en de maatschappij broodnodig een waardestijging moet ondergaan. Die veranderingsgolf mag uiteraard ook beginnen door een initiatief van de werkgevers en werknemers in bijvoorbeeld, de transportsector.
Rob van Opzeeland, directeur/eigenaar bij Kivits Logistics Groep en voorzitter van de onderhandelingsdelegatie becommentarieert in relatie tot het onderwerp van een primaire arbeidsvoorwaarde van het loon voor 2024 met een loonstijging 4% en 10% in een periode van een jaar en 1 dag dat de werkgevers een grote stap hebben gemaakt. Nu kan je redeneren dat een grote stap zetten alleen kan als je de jaren ervoor (te) kleine stappen hebt gezet. Een voormalig leidinggevende sprak altijd de woorden ‘meten is weten’. Ik ben daarom eens gaan grasduinen door de verzamelde data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Uit die data komt in ieder geval het beeld naar voren dat de arbeidsinkomensquote – dat deel van het inkomen in de bedrijfstak voor vervoer en opslag dat naar de vergoeding van productiefactor arbeid in de vorm van loon vloeide tussen 1995 en 2022 is gedaald van 87,3 naar 69,8% (CBS Statline, z.d.-b). Het verschil van 17,5% is daarmee gevloeid naar de zakken van de productiefactor kapitaal (o.a. banken, aandeelhouders – vaak ook de ondernemer) in de vorm van rente en dividend en de productiefactor ondernemer(schap) in de vorm van winst. Nu begrijpt iedereen dat wanneer het gaat om het verdelen van de taart hij met het mes vaak zo snijdt dat het grootste deel bij hem terecht komt. Ziehier de voedingsbodem voor de spanningen aan de onderhandelingstafel van werknemers en werkgevers!
Een pleister op die mogelijke inkomenswond voor werknemers is dat uit andere combinaties van CBS-databronnen toch het beeld komt dat de werknemer tussen 1995 en 2022 een uurloonstijging toucheerde van 95,7 %, terwijl in dezelfde periode de inflatie uitkomt op 73,5%. De gemiddelde werknemer is in dat tijdvak er 22,2% op vooruit gegaan. We zijn dus per saldo rijker geworden met zijn allen. Alleen, zeker voor jongere mensen, is er niet al te veel reden tot blijdschap.
De volledige ‘winst’ in inkomen ten opzichte van de inflatie is geboekt in de tweede helft van de jaren ’90. Sinds 2000 bleef de koopkracht vrijwel gelijk (Het Leven Is 45 Procent Duurder Geworden in 20 Jaar Tijd, 2016) en in 2022 ging de koopkracht dus ineens fors achteruit. Een zoutje in de genoemde wond is dat de ondernemer/werkgever er wel veel meer op vooruit zijn gegaan dan de werknemer – 95,7 vs 219,8% (vergoeding zelfstandigen, kapitaalgebruik en ondernemerschap).
Nu blijft voor een werknemer de vergoeding voor de beschikbaar gestelde tijd als de werkgever (ondernemer) voor o.a. het gelopen risico, het hoofdthema. Alleen de weg naar Rome kan over allerlei verschillende wegen. Een doorkijk in een transportonderneming leert dat naast loonkosten, de brandstof- en onderhoudskosten de top 3 in het klassement van de kostenposten vormen. Iedereen weet verder dat als je van de inkomsten van de onderneming de kosten afhaalt je de winst – het rendement overhoudt. Een ondernemer kan in dat geval aan 2 knoppen proberen te draaien – de inkomsten en de kosten.
De transportsector heeft 17 deelmarkten met hun eigen specifieke kenmerken. Uit de economie les leerde ik dat hoe meer concurrentie hoe minder je zelf kan bepalen als ondernemer welke prijs je kan vragen voor je product of dienst. De transportsector komt het meest overeen met de kenmerken die horen bij de markt monopolistische concurrentie – er zijn veel aanbieders, er zijn verschillende producten (diensten) en je kan relatief makkelijk een transportonderneming beginnen.
Als de prijs niet direct het instrument is om aan de inkomstenknop te draaien, kan je nog inkomsten vergroten door meer klanten aan je te binden of samen te werken met of het overnemen van andere ondernemingen. Immers massa is toch kassa. Uiteindelijk lijkt het draaien aan de kostenknop het meest voor de hand te liggen en een kortere weg naar succes. Ook omdat het werven van nieuwe klanten, het opzetten van samenwerkingsverbanden of overnames tijd kost met een onzekere uitkomst en je kan morgen in je bedrijfsvoering met de kosten gelijk aan de slag.
Dat is trouwens makkelijker geschreven dan te realiseren. Van Opzeeland geeft in de genoemde video aan dat zijn werknemers het belang zien van de continuïteit van de onderneming – daarmee zoekend naar een balans tussen loon en baanzekerheid. Mijns inziens is hét laaghangende fruit dat daar waar er sprake is van tegenstelling tussen werkgevers en werknemers juist gezocht wordt naar de verbinding op die pijler van de continuïteit van de onderneming. Dus het spreekwoordelijke succesvolle haakje zit er al en maakt dat gesprek over het traditionele hoofdthema sowieso makkelijker.
Alleen hoe gaan werkgever en werknemer er iets aan ophangen in de waan van de dagelijkse operatie en dat gaspedaal intrappen? Voer voor een volgende blog – ideeën genoeg en 1-tje gaf ik er al hier weg…
Literatuur
DPG Media Privacy Gate. (z.d.). https://www.nu.nl/brandstof
Nationale Beroepengids. (2023, 9 februari). Salaris Vrachtwagenchauffeur: Hoeveel verdient een Vrachtwagenchauffeur? https://www.nationaleberoepengids.nl/salaris/vrachtwagenchauffeur
Transport en Logistiek Nederland. (2024, 1 februari). De nieuwe cao! – TLN Talk aflevering 15 [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=q0ZVhQDRwng
CBS Statline. (z.d.-b). https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/
Het leven is 45 procent duurder geworden in 20 jaar tijd. (2016, 1 juni). RTL Nieuws. https://www.rtlnieuws.nl/geld-en-werk/artikel/559546/het-leven-45-procent-duurder-geworden-20-jaar-tijd